Przyznawanie akredytacji na kształcenia ustawiczne w formach pozaszkolnych – Informacja MEN

W związku z realizowanym przez kuratoria oświaty ustawowym zadaniem przyznawania akredytacji na kształcenie ustawiczne w formach pozaszkolnych, o których mowa w art. 117 ust. 1a pkt 5 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe¹ (dalej jako: ustawa – Prawo oświatowe), informujemy:

Akredytację, w drodze decyzji administracyjnej, przyznaje kurator oświaty właściwy ze względu na miejsce prowadzenia kształcenia ustawicznego w danej formie pozaszkolnej.

O akredytację konkretnego (pojedynczego) kursu/turnusu/szkolenia prowadzonego w ramach danej formy pozaszkolnej, spełniając wymagania określone w art. 118 ust. 1, 1a i 3 ustawy – Prawo oświatowe, może wnioskować do kuratora oświaty jedynie podmiot uprawniony do prowadzenia danej formy pozaszkolnej. Podmioty te zostały wskazane przez ustawodawcę w art. 117 ust. 2-2e ustawy – Prawo oświatowe.

Biorąc pod uwagę przepisy art. 117 ust. 2-2e oraz art. 118 ust. 1, 1a, 8 i 8a ustawy – Prawo oświatowe akredytację, może otrzymać:

1. publiczna i niepubliczna placówka kształcenia ustawicznego na:
   1. kwalifikacyjny kurs zawodowy²,
   2. kurs umiejętności zawodowych³,
   3. kurs kompetencji ogólnych⁴,
   4. kurs, o którym mowa w art. 117 ust. 1a pkt 5 ustawy – Prawo oświatowe, jeżeli kształcenie w tej formie jest prowadzone w oparciu o programy określone na podstawie przepisów dotyczących uzyskiwania i uzupełniania wiedzy, umiejętności i kwalifikacji zawodowych lub zmianę kwalifikacji zawodowych;
2. publiczne i niepubliczne centrum kształcenia zawodowego na:
   1. kwalifikacyjny kurs zawodowy,
   2. kurs umiejętności zawodowych,
   3. kurs kompetencji ogólnych,
   4. turnus dokształcania teoretycznego młodocianych pracowników⁵,
   5. kurs, o którym mowa w art. 117 ust. 1a pkt 5 ustawy – Prawo oświatowe, jeżeli kształcenie w tej formie jest prowadzone w oparciu o programy określone na podstawie przepisów dotyczących uzyskiwania i uzupełniania wiedzy, umiejętności i kwalifikacji zawodowych lub zmianę kwalifikacji zawodowych;
3. publiczne i niepubliczne branżowe centrum umiejętności na:
   1. turnus dokształcania teoretycznego młodocianych pracowników,
   2. branżowe szkolenie zawodowe⁶,
   3. kurs, o którym mowa w art. 117 ust. 1a pkt 5 ustawy – Prawo oświatowe, jeżeli kształcenie w tej formie jest prowadzone w oparciu o programy określone na podstawie przepisów dotyczących uzyskiwania i uzupełniania wiedzy, umiejętności i kwalifikacji zawodowych lub zmianę kwalifikacji zawodowych;
4. podmiot prowadzący działalność oświatową, o którym mowa w art. 170 ust. 2 ustawy – Prawo oświatowe (na zasadach określonych w przepisach ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców⁷) na kwalifikacyjny kurs zawodowy⁸. Aby uzyskać akredytację podmiot ten obowiązany jest do wcześniejszego prowadzenia przez okres 3 lat kwalifikacyjnego kursu zawodowego lub, na podstawie odrębnych przepisów, edukacji pozaszkolnej w zakresie zawodu lub zawodów odpowiadających zawodowi lub zawodom określonym w klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego;
5. instytucja rynku pracy, o której mowa w art. 6 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy⁹ (publiczne służby zatrudnienia, Ochotnicze Hufce Pracy, agencje zatrudnienia, instytucje szkoleniowe, instytucje dialogu społecznego, instytucje partnerstwa lokalnego), prowadząca działalność edukacyjno-szkoleniową, która przez okres 3 lat prowadziła kwalifikacyjny kurs zawodowy lub na podstawie odrębnych przepisów, edukację pozaszkolną w zakresie zawodu lub zawodów odpowiadających zawodowi lub zawodom określonym w klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego¹⁰.

Programy nauczania w przypadku:

1. 1. kwalifikacyjnego kursu zawodowego,
   2. kursu umiejętności zawodowych,
   3. kursu kompetencji ogólnych,
   4. turnusu dokształcania teoretycznego młodocianych pracowników,

konstruowane są w oparciu odpowiednio o podstawy programowe kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego lub kształcenia ogólnego, określone przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania, w przepisach wydanych na podstawie art. 46 ust. 1 pkt 3 i 4 oraz art. 47 ust. 1 pkt 1 lit. b-h ustawy – Prawo oświatowe.

Inny kurs umożliwiający uzyskiwanie i uzupełnianie wiedzy, umiejętności i kwalifikacji zawodowych lub zmianę kwalifikacji zawodowych, o którym mowa w art. 117 ust. 1a pkt 5 ustawy – Prawo oświatowe, nie jest prowadzony w oparciu o ww. podstawy programowe. W § 23 ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki z dnia 6 października 2023 r. w sprawie kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych¹¹ określono, że kursy te prowadzone są według programu nauczania uwzględniającego treści:

1. 1. ustalone przez placówkę kształcenia ustawicznego, centrum kształcenia zawodowego lub branżowe centrum umiejętności, albo
   2. określone w przepisach dotyczących uzyskiwania i uzupełniania wiedzy, umiejętności i kwalifikacji zawodowych lub zmiany kwalifikacji zawodowych.

Program nauczania branżowego szkolenia zawodowego powinien uwzględniać wiedzę lub umiejętności zawodowe w zakresie jednej z dziedzin zawodowych określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 46c ust. 1 ustawy – Prawo oświatowe (tj. w rozporządzeniu Ministra Edukacji i Nauki z dnia 27 września 2023 r. w sprawie wykazu dziedzin zawodowych wraz z przyporządkowanymi do nich zawodami określonymi w klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego¹²), w tym kształtujące umiejętności cyfrowe i umiejętności związane z transformacją ekologiczną.

O charakterze i przeznaczeniu branżowych szkoleń zawodowych przesądza definicja tego szkolenia. Branżowe szkolenie zawodowe jest szkoleniem specjalistycznym, którego program nauczania uwzględnia wiedzę lub umiejętności zawodowe w zakresie jednej z dziedzin zawodowych, przydatne do wykonywania zawodu, w tym kształtujące umiejętności cyfrowe i umiejętności zawiązane z transformacją ekologiczną¹³.
Już z samej definicji tego szkolenia (specjalistyczne, przydatne do wykonywania zawodu) wynika, że powinno ono być skierowane do osób:

1. posiadających już kwalifikacje zawodowe w danym zawodzie/zawodach związanych z określoną dziedziną zawodową,
2. kształcących się w zawodach szkolnictwa branżowego przyporządkowanych do danej dziedziny zawodowej, w szkole prowadzącej kształcenie zawodowe lub na kwalifikacyjnych kursach zawodowych,
3. pracujących w danym zawodzie/zawodach związanych z określoną dziedziną zawodową, ale nieposiadających kwalifikacji zawodowych, a które poprzez to szkolenie chcą uzyskać dodatkową wiedzę i umiejętności,
4. kształcących się w jednym z zawodów szkolnictwa branżowego niezwiązanych z daną dziedziną zawodową, ale dla których szkolenie to będzie przydatne do wykonywania ich zawodu (np. z szkolenie z zakresu elementów florystyki w kuchni fusion dla osób kształcących się w zawodach z dziedziny gastronomii).
   Wymiar branżowego szkolenia zawodowego wynosi co najmniej:
   1. 15 godzin dla uczniów,
   2. 30 godzin dla osób innych niż uczniowie, w szczególności dla studentów, doktorantów, nauczycieli akademickich, pracowników oraz instruktorów praktycznej nauki zawodu.

Wymóg co najmniej 3-letniego okresu kształcenia dotyczy w pierwszej kolejności formy, o akredytację której podmiot wnioskuje. W dalszej kolejności innych form, do prowadzenia których był ustawowo uprawniony, a w przypadku podmiotów prowadzących działalność oświatową, o której mowa w art. 170 ust. 2 ustawy – Prawo oświatowe i instytucji rynku pracy, o których mowa w art. 6 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, również edukacji pozaszkolnej w zakresie zawodu lub zawodów odpowiadających zawodowi lub zawodom określonym w klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego.

Kształcenie to podmiot wnioskujący o przyznanie akredytacji powinien prowadzić przez okres 3 lat, na terytorium Polski, w oparciu o polskie przepisy i bezpośrednio przed datą złożenia wniosku o przyznawanie akredytacji. Nie jest spełnieniem tego wymogu prowadzenie kształcenia przez okres co najmniej 3 lat, następnie zaprzestanie jego prowadzenia i obecnie wnioskowanie o przyznanie akredytacji powołując się na spełnienie tego wymogu w przeszłości.

Wymóg ten dotyczy podmiotu wnioskującego o przyznanie akredytacji. Nie spełnia go nowo założony podmiot, którego wspólnikiem jest inny podmiot prowadzący dotychczas to kształcenie.

W przypadku kursu, o którym mowa w art. 117 ust. 1a pkt 5 ustawy – Prawo oświatowe, akredytacja może być przyznana jeżeli:

1. 1. kurs prowadzony jest przez podmiot do tego uprawniony, tj. posiadający status publicznej lub niepublicznej: placówki kształcenia ustawicznego, centrum kształcenia zawodowego, branżowego centrum umiejętności, ponadto
   2. kształcenie jest prowadzone w oparciu o programy określone na podstawie przepisów dotyczących uzyskiwania i uzupełniania wiedzy, umiejętności i kwalifikacji zawodowych lub zmianę kwalifikacji zawodowych, ponadto
   3. podmiot ubiegający się o przyznanie akredytacji spełnia wymogi określone w art. 118 ust. 3 ustawy – Prawo oświatowe.

Nie podlegają akredytacji kursy, których program nauczania uwzględnia jedynie treści ustalone przez placówkę kształcenia ustawicznego, centrum kształcenia zawodowego lub branżowe centrum umiejętności.

Do przepisów dotyczących uzyskiwania i uzupełniania wiedzy, umiejętności i kwalifikacji zawodowych lub zmianę kwalifikacji zawodowych (innych niż podstawy programowe kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego lub kształcenia ogólnego) należą akty wykonawcze do ustaw, w których właściwy minister określił program, ramowy program lub zakres tematyczny na kursie.

Obowiązek wskazania przepisu prawa, na podstawie którego określono program realizowany na kursie należy do wnioskodawcy. Rolą kuratora oświaty, w trakcie sprawdzania wniosku pod względem formalnym, jeszcze przed powołaniem zespołu akredytacyjnego, jest jedynie sprawdzenie czy wskazany przepis prawa spełnia wymóg przepisu dotyczącego uzyskiwania i uzupełniania wiedzy, umiejętności i kwalifikacji zawodowych lub zmiany kwalifikacji zawodowych.

Wśród omawianych przepisów można wskazać przykładowo:

1. 1. rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 4 marca 2016 r. w sprawie szkolenia osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, instruktorów i wykładowców (Dz. U. z 2018 r. poz. 1885, z późn. zm.),
   2. rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. nr 180 poz. 1860, z późn. zm.),
   3. rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 29 maja 2012 r. w sprawie prowadzenia kursów z zakresu przewozu towarów niebezpiecznych (Dz. U. z 2021 poz. 2150),
   4. rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 sierpnia 2011 r. w sprawie wymogów, jakie powinni spełniać kierownik do spraw bezpieczeństwa, służby porządkowe i służby informacyjne (Dz. U. 2023 poz. 1739),
   5. rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 25 marca 2022 r. w sprawie szkolenia i egzaminowania kierowców wykonujących przewóz drogowy (Dz. U. poz. 739, z późn. zm.),
   6. rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 16 grudnia 2013 r. w sprawie szkolenia dla osób ubiegających się o wydanie licencji detektywa (Dz. U. 2022 poz. 1776),
   7. rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 marca 2011 r. w sprawie zakresu programów szkoleń dla opiekuna w żłobku lub klubie dziecięcym oraz dziennego opiekuna (Dz. U. 2020 poz. 1205, z późn. zm.),
   8. rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 14 października 2005 r. w sprawie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest oraz programu szkolenia w zakresie bezpiecznego użytkowania takich wyrobów (Dz. U. nr 216 poz. 1824),
   9. rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 lutego 2019 r. w sprawie praktycznej nauki zawodu (Dz. U. poz. 391),
   10. rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie ramowego programu kursów nauki języka polskiego dla cudzoziemców (Dz. U. nr 61 poz. 306),
   11. rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 11 stycznia 2021 r. w sprawie pracowników zatrudnionych na stanowiskach bezpośrednio związanych z prowadzeniem i bezpieczeństwem ruchu kolejowego oraz prowadzeniem określonych rodzajów pojazdów kolejowych (Dz. U. poz. 101),
   12. rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 24 listopada 2022 r. w sprawie licencji maszynisty (Dz. U. poz. 2574).

Wszystkie wymienione przepisy zawierają program, ramowy program lub zakres tematyczny kursów i szkoleń. Należy jednak zwrócić uwagę, że niektóre programy nauczania sporządzone na podstawie wymienionych przepisów wymagają zatwierdzenia przez właściwy organ, np. w przypadku programów szkoleń dla opiekuna w żłobku lub klubie dziecięcym oraz dziennego opiekuna – przez ministra właściwego do spraw rodziny, z kolei w przypadku kursu pedagogicznego dla instruktorów praktycznej nauki zawodu – przez kuratora oświaty. Podmiot składający wniosek o przyznanie akredytacji taki program powinien już mieć zatwierdzony.

Przykładem specyficznego przepisu dotyczącego uzyskiwania i uzupełniania wiedzy, umiejętności i kwalifikacji zawodowych lub zmiany kwalifikacji zawodowych jest rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 15 grudnia 2017 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy użytkowaniu wózków jezdniowych z napędem silnikowym (Dz. U. z 2020 r. poz. 852). Zgodnie z art. 37 pkt 14 ustawy z dnia 21 grudnia 2020 r. o dozorze technicznym (Dz. U. z 2023 r. poz. 1622) do zakresu działania UDT należy m.in. uzgadnianie programów szkoleń osób obsługujących i konserwujących urządzenia techniczne. Akredytację mogą uzyskać tylko te kursy z zakresu użytkowaniu wózków jezdniowych z napędem silnikowym, których program został opracowany lub zatwierdzony przez Urząd Dozoru Technicznego. Więcej informacji dot. zasad opracowywania i zatwierdzania przez UTD programów szkoleń kierowców wózków jezdniowych z napędem silnikowym znajduje się na stronie internetowej UTD pod adresem: https://www.udt.gov.pl/programy-szkolen. Ponadto pod adresem: https://www.udt.gov.pl/uzgadnianie-programow-szkolen UTD zamieścił informacje dotyczące uzgadniania programów szkoleń innych urządzeń technicznych. W omawianych przypadkach przepisem dotyczącym uzyskiwania i uzupełniania wiedzy, umiejętności i kwalifikacji zawodowych lub zmiany kwalifikacji zawodowych przy określaniu programu nauczania będzie art. 37 pkt 14 ustawy z dnia 21 grudnia 2020 r. o dozorze technicznym, wraz ze wskazaniem odpowiedniego rozporządzenia regulującego bezpieczeństwo i higienę pracy przy użytkowaniu danego urządzenia technicznego, np. cytowanego już rozporządzenia Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 15 grudnia 2017 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy użytkowaniu wózków jezdniowych z napędem silnikowym, czy też rozporządzenia Ministra Przedsiębiorczości i Technologii z dnia 22 października 2018 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze żurawi wieżowych i szybko montujących (Dz. U. poz. 2147), itp.

Innym przykładem specyficznego przepisu dotyczącego uzyskiwania i uzupełniania wiedzy, umiejętności i kwalifikacji zawodowych lub zmiany kwalifikacji zawodowych jest art. 112 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. poz. 2023 r. poz. 663). Szkolenie osób kierownictwa i dozoru ruchu oraz osób wskazanych w art. 53 ust. 5 cytowanej ustawy, odbywa się na podstawie szczegółowego programu kursu specjalistycznego, zatwierdzanego w drodze decyzji przez dyrektora okręgowego urzędu górniczego. Decyzje te wydawane są na czas nieokreślony. Jednak zatwierdzone przez dyrektora okręgowego urzędu górniczego programy szkolenia kontrolowane są przez Departament Warunków Pracy i Szkolenia Wyższego Urzędu Górniczego, który może zalecić uzyskanie nowej decyzji zatwierdzającej program, w przypadku stwierdzenia jego dezaktualizacji. Zatem jeżeli placówka kształcenia ustawicznego, centrum kształcenia zawodowego lub branżowe centrum umiejętności będzie posiadało zatwierdzony program szkolenia osób wskazanych wyżej, to może ubiegać się o przyznanie na niego akredytacji. W polskim prawodawstwie brak jest przepisów prawnych (stan na 27.03.2024 r.) regulujących program, ramowy program lub zakres tematyczny na kursach z zakresu np.: spawalnictwa, rachunkowości (w tym księgowości). Rozpatrując składane wnioski o przyznanie akredytacji należy mieć na względzie, że wniosek może dotyczyć tylko jednego kursu organizowanego w ramach danej formy pozaszkolnej. I tak, np. ośrodek szkolenia kierowców, posiadający status publicznej lub niepublicznej jednostki systemu oświaty (placówki kształcenia ustawicznego lub centrum kształcenia zawodowego) wnioskując o przyznanie akredytacji na kursy organizowane dla osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami powinien złożyć odrębne wnioski na kurs przygotowujący do uzyskania uprawnień w zakresie prawa jazdy kat. A, kurs przygotowujący do uzyskania uprawnień w zakresie prawa jazdy kat. C, kurs przygotowujący do uzyskania uprawnień w zakresie prawa jazdy kat. B+E, kurs przygotowujący do uzyskania kwalifikacji wstępnej, kurs przygotowujący do uzyskania kwalifikacji wstępnej przyspieszonej, itd. Zasada odrębnego wniosku o przyznanie akredytacji na konkretny kurs również dotyczy kursów (szkoleń) organizowanych w ramach pozostałych form pozaszkolnych, nie tylko kursów, o których mowa w art. 117 ust. 1a pkt 5 ustawy – Prawo oświatowe.

W tym miejscu należy wskazać, że zgodnie z art. 33 ustawy z dnia 14 października 2021 r. o zmianie ustawy o transporcie drogowym oraz niektórych innych ustaw¹⁴ ośrodek szkolenia kierowców (prowadzący działalność w oparciu o przepisy ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców¹⁵), który posiadał w dniu 31 sierpnia 2021 r. poświadczenie potwierdzające spełnianie dodatkowych wymagań w zakresie prawa jazdy kategorii A, B, C i D (m.in. posiadanie akredytacji kuratora oświaty), oraz wojewódzki ośrodek ruchu drogowego, posiadający w dniu 31 sierpnia 2021 r. akredytację kuratora oświaty, uznane zostały przez ustawodawcę jako spełniające warunek, o którym mowa w art. 31 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami¹⁶ (posiadanie akredytacji kuratora oświaty), do 31 sierpnia 2024 r. Ośrodek szkolenia kierowców nieposiadający poświadczenia potwierdzającego spełnianie dodatkowych wymagań nie może prowadzić np. kursów dla kandydatów na instruktorów. Oznacza to, że ośrodki szkolenia kierowców nieposiadające statusu jednostki systemu oświaty (placówki, centrum), które w dniu 31 sierpnia 2021 r. posiadały akredytację kuratora oświaty na prowadzone kursy, pomimo tego, że akredytacje kuratora oświaty przyznane przed 1 września 2019 r. zachowywały moc nie dłużej niż do 31 grudnia 2020 r., a akredytacje kuratora oświaty przyznane przed 1 września 2017 r. zachowywały moc nie dłużej niż do 31 sierpnia 2021 r., traktowane są jako spełniające dodatkowe wymaganie w zakresie posiadania akredytacji kuratora oświaty, mimo iż takiej akredytacji w rzeczywistości nie posiadają i nie mogą o nią ubiegać się jako podmiot prowadzący działalność w oparciu o przepisy ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców.

Informacja powstała na podstawie pisma DSKKZ-WKD.4220.1.2024.JN z dnia 28 marca 2024 r., podpisanego przez Dyrektora Departamentu Strategii, Kwalifikacji i Kształcenia Zawodowego Ministerstwa Edukacji Narodowej.

————-

1. Dz. U. z 2023 r. poz. 900, z późn. zm.
2. Tamże, art. 4 pkt 35.
3. Tamże, art. 4 pkt 35a.
4. Tamże, art. 4 pkt 35b.
5. Tamże, art. 4 pkt 35c.
6. Tamże, art. 4 pkt 35d.
7. Dz. U. z 2023 r. poz. 221, z późn. zm.
8. Zgodnie z art. 117 ust. 2 pkt 4 ustawy – Prawo oświatowe, podmiot prowadzący działalność oświatową, o którym mowa w art. 170 ust. 2 tej ustawy, kwalifikacyjny kurs zawodowy może prowadzić pod warunkiem posiadania akredytacji, o której mowa w art. 118 ustawy – Prawo oświatowe.
9. Dz. U. z 2023 r. poz. 735, z późn. zm.
10. Zgodnie z art. 117 ust. 2 pkt 3 ustawy – Prawo oświatowe, agencje zatrudnienia, instytucje szkoleniowe, instytucje dialogu społecznego, instytucje partnerstwa lokalnego, kwalifikacyjny kurs zawodowy mogą prowadzić pod warunkiem posiadania akredytacji, o której mowa w art. 118 ustawy – Prawo oświatowe. Obowiązku posiadania akredytacji, aby prowadzić kwalifikacyjny kurs zawodowy nie muszą spełniać: publiczne służby zatrudnienia i Ochotnicze Hufce Pracy.
11. Dz.U. poz. 2175.
12. Dz. U. poz. 2059.
13. Art. 4 pkt 35d ustawy – Prawo oświatowe.
14. Dz. U. poz. 1997. Art. 33 wszedł w życie 5 grudnia 2021 r. z mocą obowiązująca od 1 września 2021 r.
15. Dz. U. z 2023 r. poz. 221, z późn. zm.
16. Dz. U. 2023 r. poz. 662, z późn. zm.